Deneyimsel Pazarlamanın Reklmalarda Kullanımı-Reklam Literatürü-
Bu böümde deneyimsel pazarlamanın reklamcılıkta kullanımı ile ilgili örneklere geçmeden önce reklamcılığın daha iyi anlaşılması için kısa bir literatür özeti verilerek konu incelenmiştir.
- Reklam kavramı
Pazarlamanın gelişimine bakacak olursak reklamı daha iyi anlamamız mümkün olacaktır. Pazarlamanın 1. Dönemi ürün dönemi olarak adlandırılmaktadır. bu dönemde üretilen ürün az olduğu için herhangi bir satış faaliyetine gerek kalmaksızın kolay şekilde satılabilmiştir, talebin arzdan fazla olduğu bu dönemde reklam yapma ihtiyacı yoktur. Pazarlamanın ikinci dönemi olarak adlandırılan satış döneminde ise sanayii devrimi ile beraber daha hızlı üretim gerçekleşti bunun sonucu olarak da arz talepten fazla bir duruma gelmiştir. Üretici eskisi kadar kolay ürettiklerini satamamakta ve artan rakipler ile de mücadele etmek zorunda kalmıştır. Pazarlamanın üçüncü dönemi ise televizyonun tüketici hayatına girmesi ile başlar ve internet teknolojilerinin hızlı gelişmesi ile devam etmektedir.
Pazarlamanın gelişim aşamalarına baktığımızda reklam ihtiyacının pazarlamanın ikinci döneminde ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Üretim ve dağıtım olanakalrının gelişmesi ile beraber ise reklam faaliyetleri çeşitli şekillerde tüketicinin karşısına çıkmakta ve tüketicinin zihninde satın almaya teşvik edici etkide bulunması amaçlanmaktadır.
Globalleşen dünyada üretilen bir ürün gelişen teknoloji ve yeni dağıtım kanallarının ortaya çıkması ile dünya üzerinde herhangi bir noktaya oldukça hızlı bir şekilde gönderilebilmektedir bu durum üreticiler arasında global bir rekabete yol açmakta buna bağlı olarak da farklı şekillerde reklamların yapılması gerekmektedir.
AMA (American Marketing Association) reklamcılığı şu şekilde ifade etmektedir. ‘Ticaret firmaları, kar amacı gütmeyen kuruluşlar, devlet kurumları ve belirli bir hedef pazarın veya izleyicinin ürün, hizmet, organizasyon veya fikirleri hakkında ikna etmeye çalışan ve / veya ikna etmeye çalışan bireylerce zaman ve mekân duyurularının ve mesajların belli noktalara yerleştirilmesi’ (http://www.marketing-dictionary.org/Advertising )
Türk Dil Kurumu online sözlüğünde reklam “Bir şeyi halka tanıtmak, beğendirmek ve böylelikle sürümünü sağlamak için denenen her türlü yol” şeklinde ifade edilmiştir. (http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5864d4aad9d977.29144421 )
Reklamlar daha çok işletmeler tarafından kullanılmaktadır. Fakat toplumsallaşma ile beraber dernek ve hayır kurumları ve hatta devlet de reklam yapma ihtiyacı hissetmektedir.
Reklam tanımları genellikle firmalar açısından bakılarak yapılmıştır tüketiciler açısından bakıldığında ise reklam Meral ‘ in tanımında olduğu gibi olacaktır. Buna göre ‘ reklam tüketicilerin mevcut binlerce ürün açısından kendi ihtiyaç ve arzularına uygun ürünü bulmasına yardımcı olur. Tüketicinin bu hizmet nereden ne şekilde ve nasıl bulabileceğini açıklayarak tüketiciye yardımcı olan bir olgudur.
2.Reklamın İşlevi Ve Amaçları
Bahsettiğimiz reklam tanımlarına göre reklamın temel işlevleri ürünler hakkında tüketiciye bilgi vermek, tüketicinin ürünü, ürünün özelliklerini öğrenmesini sağlamak, tüketici ihtiyacını ortaya çıkararak talep oluşturmak, tüketicinin ürünü nasıl temin edeceğini göstermek, ürün yada hizmetin daha hatırlanabilir olmasını sağlamak. Bunun yanında pazarlama üründen markaya doğru evrildiği aşamada markanın diğer markalardan daha özel olduğunu vurgulamak, tüketicinin sürekli aynı markayı tercih etmesini sağlamak ve sadık tüketicileri oluşturmak şeklinde ifade edilebilir.
Reklam stratejileri reklam verenin ve reklam yaratıcısının ortak çalışması sonucunda ortaya çıkar. Marka ya da reklam veren firmanın pazarlama stratejisi dâhilinde devam etmelidir. Reklam pazarlama karması içerisinde tutundurma çalışmaları altında ele alınabilmektedir. Bu açıdan bakıldığında genel bir pazarlama stratejisi üzerinden yaratılan reklam stratejileri ile reklamlar oluşturulması daha iyi olabilir.
Reklam firmanın pazarlama faaliyetlerine bir katkı olarak firmanın ürünlerinin bilgilerini hedef tüketicilerine yayar. Hedef müşteri üzerinde bu reklam faaliyetleri firmanın ürününe karşı bir tutum değişikliği oluşturması arzulanır. Firmadan müşteriye mesajın en iyi şekilde iletilmesi ve müşteri ile firma arasında bağ kurulması reklamın temel işlevleri arasında sayılabilir. (Elden, 2013, s. 180). Tüm bunlara göre reklamların amaçları şu şekilde sıralanabilir;
Reklamın bilgi verme amacı, reklam veren işletmenin iletişimini yapmak istediği ürün yâda hizmeti hakkında bilgi vermek. Bilgi verme amacı genellikle pazara yeni giren bir marka ya da daha önce pazarda bulunmayan dolayısı ile tüketici tarafından bilinmeyen bir ürün ya da hizmeti tanıtmak maksadı ile yapılır. Bu yolla tüketiciye ürün ya da yeni marka tanıtılır tüketicinin öğrenmesi hedeflenir.
Yönlendirme amacı, tüketicinin biliyor olduğu bir ürün ya da hizmeti almasına teşvik edilmesi amacı taşır. Burada yapılan çalışmalar genellikle ihtiyacın yaratılması ile beraber bu ürünün tüketiciye faydalarının sunulması ve yaratılan pozitif tutum ile beraber tüketicinin ürünü almasını özendirmektir.
Hatırlatma fonksiyonunun amacı özellikle sezonluk ürünler için markanın ürününün hatırlanmasını sağlamaktır. Ya da daha önce pazarda bulunan bir markanın bir süreliğine pazardan çekilmesi, Pazar payının düşmesi ile tercihin azalması ve yapılan yenilenme çalışmaları neticesinde tüketiciye hala pazarda olduğunu ve zaten bildiği ürün ya da hizmeti tekrar satın almasına teşvik etme maksatlıdır.
Algının güçlendirilmesi amacı, müşterinin satın alam yapma aşamasında ve satın alam yaptıktan sonra karlı bir alışveriş gerçekleştirdiği için memnun olmasını sağlamaktır.
Gelen olarak toparlamak gerekirse reklamın ana amacı ürün ya da hizmetlerin tanıtımının yapılması ve buna bağlı olarak pazarda tüketicinin ürüne karşı talebini arttırarak satışların artmasını sağlamaktır. Reklam firmanın hedef müşterileri üzerinde reklamlar vasıtası ile olumlu tutum oluşumunu sağlayarak tüketicilerin firmanın ürünlerinden daha çok satın almalarına teşvik etmektedir.
Reklamın işlevlerine baktığımızda ise reklam amaçları ile yakından bağlantılı olduğunu görürüz. Buna göre reklamın işlevi aşağıdaki unsurları içermektedir: (Teker, 2009: 2)
Reklamın satış arttırmaya yönelik işlevi hedef müşterinin ürün ya da hizmete yönelik tutumlarını satın almayı teşvik edici yönde değiştirmektir. Burada önemli nokta ürünün satış fiyatı ile ilgilidir. Ürünün satış fiyatına göre eğer hedeflenen müşteri bu fiyatı karşılayamayacaksa ne kadar almaya niyeti olsa da satın alma yapması beklenemez. Bu yüzen reklam stratejisi oluşturulurken pazarlama stratejisinin de hedef müşteriye uyumlu olması gerekmektedir.
Özellikle hızlı tüketim markaları için perakendeci kanalları oldukça önem taşımaktadır. Markanın ürününün reklamını yapması müşterilerin de markaya olan talebini arttıracaktır. Buna bağlı olarak perakendeciden markanın satışı yapılması beklenecektir. Perakendeci ürünü markadan temin etmek durumunda kalacaktır. Bu şekilde markaların pazarda bulunurluğu artacaktır.
Marka yönetimi içinde marka iletişimi önemli yere sahiptir. Marka iletişim yani reklam çalışmaları ile tüketicinin zihninde belli bir noktayı sahiplenir. Reklam çalışmalarının devam ettirerek tüketicisinin zihninde oluşan bu yeri koruması rakiplerine karşı en büyük avantajı sağlayacaktır. Bu sayede markasına bağlı sadık tğketici grubu oluşturabilir.
Reklamın tanıtım unsuru pazarda yeni olan marka ve ürünleri tüketiciye bildirmek işlevidir. Tüketici bilmediği bir şeyi satın alamayacağı için öncelikle marka ve ürünü öğrenmeli ne işe yarayacağını nasıl ulaşacağını nereden temin edeceğini anlamalıdır.
Reklam sadece ürünler ve hizmetler için kullanılmamaktadır. Artık günümüzde marka tutundurmak için markaların arkasında olan iştirakçi firmalar da önem kazanmıştır. Pazardaki iştiraklerinin arkasında daha güçlü durabilmek için kendi imajlarını ve iletişimlerini de doğru şekilde yapmaları gerekmektedir. Firmaların bu çalışmaları en iyi çalışanları kendi bünyelerinde toplamaya da yardımcı olur.
Firmalar reklamları sayesinde daha çok akılda kalıcı olmakta ve daha çok tercih edilir olmaktadır. Daha çok satış yapan firmanın üretimi açısından ise ölçek ekonomisine göre birim başı maliyet düşecek ve birim başı satış daha karlı hale gelecektir.
Reklamın işlevlerini özetlemek gerekirse reklam yeni marka ve ürünleri tüketiciye tanıtarak, markaların iletişim faaliyetlerinde önemli rol alarak tüketici zihninde belli bir konum elde edilmesini ve devam eden reklam faaliyetleri ile hem Pazar payının artmasını hem de tüketici zihninde sahiplenilen konumda kalınmasını ve sadık müşteriler oluşturma işlevini yerine getirmeyedir denilebilir.
3. Reklam Çeşitleri
Reklamlar reklamcılığın gelişmesi ile beraber belli şekillerde kateorize edilmişlerdir. Bu ölümde bu kategoriler üzerinde kısaca durulacaktır. Yapılmış olan bu kategorizasyon hem akademik hem de sekörel boyutta çalışanlara yardımcı olmakta ve pazarlama stratejisine bağlı oluşturulan reklam stratejilerinin bu çerçevede ele alınması kolaylık sağlayabilir.
Coğrafya Seçimi Açısından
Coğrafya seçimi açısından reklamlar yerel reklamalar, ulusal reklamlar, uluslararası reklamlar olarak incelenebilir.
Yerel reklamlar daha çok bir ürün hizmet ya da markanın kendine yakın olan mesafeler içerisindeki tüketicileri hedefleyen reklamalardır. Bu tür reklamların alanları kısıtlı olduğundan el ilanı dağıtma, broşür vb. gibi çalışmalar genellikle bu kesimde yapılmaktadır. Ulusal reklamlar ise ürün hizmet ya da markanın menşei bulunan ülke içinde hizmet verdiği ya da bulunduğu durumlarda yapılan reklamalardır. Burada hedef kitle yerel reklama göre daha büyük olup tüm ülke genelindeki tüketicilere ulaşma amacı taşımaktadır. Yerel reklamdan farklı olarak iletişim kanalı olarak ulusal televizyon kanalları, radyolar ya da gazeteler kullanılabilir.
Uluslararası reklamları global ve glokal reklamalar olarak değerlendirmek içinde bulunduğumuz dönemin pazarlama anlayışı açsından daha uygun olacaktır.
Uluslararası pazarlarda en önemli unsur toplumların kültür yapısıdır. Toplumun kültürel özelliklerine göre firmanın markasının ya da ürünlerinin belli pazarlarda hiç yer bulamaması gündeme gelebilir. Bu da pazarın daralması anlamına gelmektedir.
Global reklamda tüm dünya tek pazardır anlayışına göre iletişim yapılır. Kültürel farkların çok fazla etkili olmadığı sektörlerde kullanılabilir. Globalleşme ve hızla gelişen iletişim teknolojilerinin eksisinde dünyada kültürler giderek daha çok birbirine benzemeye başlamaktadır denilebilir. Eden global ve glokal reklam konularını şu şekilde ifade etmiştir. ‘global reklam kampanyalarında tek Pazar anlayışı olduğundan reklamda iletilen mesaj ve özellikler tüm pazarlarda aynı şekilde yansıtılmaktadır. Fakat dünya üzerinde bulunan kültürel farklar iletişimi çok fazla etkilediğinden dolayı uluslararası firmalar yaptıkları iletişim çalışmalarını ülkelerin yerel kültürel özelliklerine göre revize ederek belirlenen ülkeye özgü motifler ile süslenmiş ve lokal olarak özelleştirilmiş reklam kampanyaları glokal reklamlar olarak adlandırılmaktadır. (Elden, 2005, s. 125).
Tanıtılana Göre Reklam
Reklamlar ilettikleri mesaja göre de sınıflandırılabilir. Buradaki ayrım reklam mesajının neye odaklandığıdır. Yani bir ürün ya da bir firma mı tanıtılacak olduğudur. Marka iletişimi açısından bakıldığında ise ürün ya da bir firma olup olmadığına bakılmaksızın toplum üzerinde olumlu etki yatırmak hedeflenmektedir denebilir.
Firma reklamlarının amacı firmaya karşı toplumumda olumlu tutum yaratmak, saygınlık kazandırmak, mevcut ve potansiyel çalışanalar açısından bağlılık yaratmaktır. Ürün- hizmet reklamları ise daha çok ürünün özellikleri, fiyatı, faydaları gibi konular üzerinde durarak satışa yönlendirecek şekilde olmaktadır
Ürün reklamlarına verilecek örnekler hızlı tüketim mallarında daha çok karşımıza çıkar, çamaşır deterjanı, çikolata vb. kurum reklamları ise daha çok bayramlar gibi özel günler için hazırlanır, banka reklamları, holding reklamları vb. örnek verilebilir.
Hedef Pazar Farkına Göre Reklam
Her toplumun ihtiyaçlarının farklı olacağı gibi bir toplum içerisindeki farklı kesimlerin ihtiyaçları ve satın alma tutumları da farklıdır. Üretilen mal yada hizmeti tüketien her zaman şahıslar olmamakta toplam üretimin büyük kısmı sanayiye yönelik yapılmaktadır. Şahıs tüketiciye ulaşılan kanalla firmalara ulaşmak ya da bunun tam tersi pek mümkün değildir. Bu yüzden bu hedef pazarı tüketici ve firma olarak bölümlendirmemiz mümkündür.
Nihai tüketiciye yönelik reklamlar daha çok geleneksel pazarlama araçları ile televizyon ya da gazete gibi topluma geniş penetrasyonu olan şekilde gerçekleştirilir. Burada ürün tüketime hazır şekildedir. Ticari bir unsur bulundurmayan reklamlar bu çerçevede değerlendirilebilir. BtoC reklam olarak da bilinen bu reklamlar ürünü kullanacak tüketiciye seslenmektedir. BtoB olarak bilinen sektörel reklamlar ise son tüketiciden ziyade yarı mamul ya da sektöre özgü makine, teçhizat vb. konuları üzerinden yine firmalara seslenmektedir. Daha önce doğrudan postalama şimdilerde e-posta reklamcılığı, sektörel dergiler ve fuarlarda bulunma gibi çakışmalar görülmektedir.
Reklamı Yapanlara Göre Reklamlar
Günümüzde teknolojinin hızla gelilmesi ticari faaliyetlerinde beraberinde gelişmesini getirmiştir. Buna göre ürünler tüketici ürünleri ve hizmet ürünleri olarak ayrılabilmekle berber bu ürünlerin reklamlarını her zaman ürünün üreticisi yapmamaktadır
Üreticiler tarafından verilen reklamlar, ürünün üreticisin tarafından verilen, ürünü tanıtmaya ve satın alamaya teşvik eden reklamlardır. Buna örnek verecek olursak; nescafe, petlas vb.dir. Perakendeciliğin gelişmesi ile beraber perakendeciler de üretici firmadan aldıkları ürünleri satarak daha kar edlde etmeyi amaçlamaktadırlar. Aldıkları ürünleri daha hızlı satabilmek için gerek indirim gerekse de tanıtımlar yapmaktadırlar. Migros, kipa, şok gibi marketlerin reklamları özellikle çok sık yapılmaktadır. Hizmet sağlayıcılar da aynı şekilde ürünleri olan hizmetin reklamını ve kampanyasını tüketicisine bildirmek için reklam yapar. Dil okullarının reklamları, banka hizmet reklamları vb. örnek olarak verilebilir.
Buna ek olarak biz de ortak reklamları ekleyebiliriz. Ortak reklamlar iki farklı firma tarafından birbirinin tercihini arttırması amacı ile ortak tüketiciye seslenir. Bir bankanın kredi kartı ile anlaşmalı benzin istasyonlarından yapılan alışverişe indirim ya da puan kazanılması örnek verilebilir.
4. Reklam Ortamları
Gazete-dergi
Gazete ve dergiler basılı reklam ortamlarının başında yer almaktalardır. Basılı reklamlar daha çok tüketicinin görsel algısına yönelik çalışmalar içermektedir. bu yüzden gazete ve dergilerde kullanılan görsel çalışma kalitesi önemlidir denilebilir.
Gazeteler ve dergiler yeni haberleri taşımakla beraber televizyon gibi sürekli bir akış içerisinde değildir. Gazeteler günlük ve haftalık olabildiği gibi dergiler haftalık, aylık, 3 aylık gibi olabilmektedir. Televizyon ve radyoya göre gazete ve dergilerin durağanlığı ve sürekli akış içerisinde olmaması verilen reklamın kalıcılığı açısından da önemlidir. Gazete ya da derginin okunması esnasında tüketici reklama bu sre boyunca maruz kalabilir, gerektiğinde ilanı saklayabilir ve daha sonra bakabilir. Gazetelerin resmiyet algısı tüketicilerin gözünde en aktüel medya olarak algılanmasını sağlamaktadır. Bu yüzden özellikle son tüketici odaklı ürünlerde gazete reklamları sıkça medya planına dâhil olmaktadır. (Erol, 2006, s. 115).
Dergiler ise daha önce de reklam hedef kitlesi açısından değerlendirdiğimiz gibi bir mecra olarak daha çok bir konu üzerine yoğunlaşmaktadırlar. Ekonomi, spor, ev dekorasyon ya da sınai olarak farklı alanlara özel yayın yapan dergiler mevcuttur.
Televizyon
Televizyon basılı mecraların aksine göz ile beraber kulağa da hitap etmektedir. Bu özelliği sayesinde televizyon tüketici üzerinde oldukça fazla etki göstermiştir. Reklamcılar ve reklam verenler de bu etkiden faydalanarak televizyon reklamlarını kullanmaya başlamışlardır. Ülkemizde ise televizyon programlarının ailece izlenebilen ucuz bir eğlence aracı olarak görülmesi ile toplum tarafından kolayca benimsenmiş ve yoğun şekilde televizyon izleyen bir kitle oluşmuştur. Televizyon sesli bir iletişim imkânı da sunduğundan basılı medyadan farklı olarak okuma yazma bilmeyen insanlar için de bir bilgilenme ve iletişim kanalı haline gelmiştir. (Elden, 2003:128).
Televizyon kanalları içerisinde bulunan özel konulu ( haber- spor- sinema vb. ) yayın yapan kanallar sayesinde hedef tüketiciye ulaşmak daha kolay olmaktadır. Bunun yanından yerel üreticiler ve reklam verenler için de kurulan yerel televizyon kanalları bir il ya da bölge açısından oldukça önemli bir mecra olmuştur.
Açık hava
Açık hava reklamları bilinen reklam ortamalar içerisinden tarihi en eskiye dayanandır. Açık hava reklamcılığı genel otlak medya ortamlarının uygulanmadığı yerlerin çoğunu sahiplenmiş durumdadır.
Açık hava reklamları tüketicinin dışarıda olduğu tüm zamanlarda iletişim sağlamayı hedeflemektedir. Genellikle buradaki çalışmalar halkın büyük çoğunluğu hedef kitle içine giren hızlı tüketim, giyim, kozmetik, eğitim gibi alanlarda olmaktadır. Açık hava reklamcılığı ortamlarına bakacak olursak binaların dış cepheleri, otobüs, tramvay gibi toplu taşıma araçlarının dış kaplamaları, yol kenarındaki billboardlar ve hareketli panolar, istasyonlardaki afiş alanları, yeraltı treni istasyonlarındaki televizyon benzeri dijital panolar önek olarak verilebilir. (Elden, 2003:222).
Diğer tüm iletişim ve reklam mecralarında olduğu gibi açık hava reklamlarının da doğru noktalara yerleştirilmesi gerekmektedir. Doğru noktada bulunan doğru reklam ancak tüketicisi ile etkileşim yaratabilmektedir. Durak vb alanlarda yapılan ve başka hiçbir uyaranı olmadığı göz önüne alınırsa buradaki reklamlar diğer mecralara göre daha etkili olabilir denilebilir.
Radyo
Radyo kulağa hitap eden bir reklam aracıdır. Bu özelliği sayesinde seyehat ederken, yürürken, çalışırken vb. rahat şekilde dinlenmekte ve yapılan reklamlar tüketiciye ulaşabilmektedir. Radyo hem bir eğlence, hem haber alma hem de reklam mecrası olarak tüketicilerle buluşmaktadır.
Radyo reklamları hazırlık süreci ve gerektirdikleri açısından bakıldığında diğer mecralara göre daha ekonomik şekilde üretilebilmektedir. Aynı zamanda bir akış içerisinde ve kısa olmasından dolayı da tüketicinin reklamı algılamak istememesi ya da geçmeye çalışması durumu neredeyse olmamaktadır. Reklamın bu ekonomiklik özelliği sayesinde hazırlanan bir radyo reklamının tekrar edilmesi de çok büyük bütçeler gerektirmemektedir.
Radyo reklamları ekonomiklik özelliğinin yanında yapılan özel programalar sayesinde istenen kitleye daha kolay ulaşma imkânı da sağlamaktadır. Radyo yayın akılı içerisinde bulunan özel programalar konuya ilgi duyan kesim tarafından takip edilmekte ve böylece reklam veren iletişimini doğrudan hedeflediği kişilere yapabilmektedir. Bunun yanında radyo ufak bir radyo alıcısı sayesinde tüketici tarafında kolayca ulaşılabilen ekonomik bir mecradır. Ekonomiklik özelliği yanında kulağa hitap etmesi sayesinde trafikte araç içerisinde, bir yere giderken, çalışırken, evde vb. çoğu alanda sıkça kullanılmakta başka bir aktivite yapılırken bile kullanılması radyonun bir yandan açık olması ile bilinçsiz olmasına rağmen reklamların algılanması gibi faydalar içermektedir. (Erol, 2006 s114)
Postalama
Doğrudan postalama gününüzde eskisi kadar kullanılmasa da hala geçerli olan bir reklam şeklidir. Doğrudan postalama ile belirlenen adreslerdeki kişilere posta yolu ile ilan, katalog, kitapçık, broşür gibi tanıtıcı malzeme gönderilerek adresteki tüketici ile bireysel bir iletişime girmek ve gönderilen materyal ile geniş bilgi verilir. Burada en büyük problem tüketicinin adreslerinin güncel ve doğru olmasının sağlanmasıdır. Gönderilen postada tanıtılan ürün ya da hizmet ile alıcının ilgilenebilir ya da ilgileniyor olması gerekliliği de ikinci cevap bulunması gereken nokta olarak karşımıza çıkabilir. (Kocabaş ve Elden,2004: 48)
Doğrudan postalama teknolojinin gelişmesi ile yerini e postaya bırakmaya başlamıştır. Elektronik posta gönderiminin daha hızlı ve çok daha ucuz maliyet gerektirmesi ve basılı materyallerin etkileyiciliğinin azalması ile elektronik posta ilerleyen dönemlerde daha çok karşımıza çıkacaktır. Bu konuya yen medya ortamları konusunda tekrar değinilecektir.
5. Reklamcılığın Gelişimi
Reklamcılığın Dünya’da Gelişimi
Reklamcılığın tarihi insanlığın takas ile alım satım yaptığı dönemlere kadar uzanmaktadır denilebilir. İlk sözlü reklamlar bu şeklide yapılmış daha sonraları yazılı reklamalar geçilmiştir. Sözlü reklamlarda bir çığırtkan duyurusu yapılacak şeyi gezerek sürekli tekrarlayıp bağırarak halka duyurmaya çalışmıştır. Matbaanın icadı ile reklamcılık boyut değiştirerek yazılı reklamlar daha da çok artmıştır. Bu dönemde ilanlar matbaada çoğaltılarak kilise gibi halkın topluca bulunduğu yerlere asılmaya başlanmıştır. Bu dönemde el ilanları yaygınlaşmıştır ilk gazete reklamının basılması ile matbaamın icadından yaklaşık 100 sene sonrasına denk gelmektedir. Henüz fotoğraf icat edilmiş olmadığından bundan sonraki yüzyıl boyunca gazete ilanlarında yazı ile beraber çizilen resimler yer almıştır denilebilir.
Reklamcılığın bir iş olarak kabul edilerek reklamın bir ajans tarafından yapılması ve yönetilmesi 1800lü yılların ortalarını bulmuştur. Bu döneme paralel olarak fotoğraf icat edilmiş ve reklamlarda kullanılmaya başlanmıştır. televizyonun icadı ile hem görsel hem de işitsel olarak tüketiciyi etkiyebilme olanağı ortaya çıkmış ve televizyon reklam için çok önemli bir mecra haline gelmiştir. (Elden, 2005: 150 )
Reklamcılığın Türkiye’de Gelişimi
Ülkemizde reklamcılığın başlangıcı Dünyadaki reklamcılığın başlangıcından farksızdır. İlk olarak tellallar ile sokaklarda ve halkın kalabalık olduğu yerlerde ilanları söylemektelerdi. Türk esprili zekâsı ile beraber bu söylemler ilgi uyandıracak ve hatırlanacak şekilde tekerlemeler ve ironi unsurları içermekteydi. Yapılan bu çalışmalar ülkemizde pazarlama iletişiminin ilk çalışmalarından sayılabilmektedir. Sözlü iletişim dönemi diğer ülkelerden biraz daha farklı olarak ülkemizde daha uzun sürmüştür. Matbaanın ülkemize geç gelmesi ile beraber batılı ülkelerden yaklaşık 100-150 sene kadar geriden yazılı reklama geçilmiştir. (Elden, 2009: 152-153)
Reklamcılık meslek olarak ise Islahat ile gelen serbestleşme ve batılılaşma süreci etkisi ile bu dönemde ülkemizde ortaya çıkmıştır denilebilir. Yine bu dönemlerde çıkarılan ilk basılı gazetelerde satılık ilanları bulunmaktadır. Matbaanın gelmesi ile beraber farklı bölgelerde çıkarılan yerel gazeteler olmuştur. Fakat kullanılan dilin halk dilinden uzak olması ve halkın okuma yazma oranının düşük olması sebebi ile kitleye çok hitap edememiştir. (Kocabaş ve Elden, 2004: 20)
Cumhuriyetin ilanından sonra inkılaplar, latin harflerine geçilmesi ve buna başlı olarak okuma yazma oranının artması gazete satış rakamlarını olağanüstü şekilde arttırmıştır.
Radyonun yaygınlaşması ile beraber yeni bir reklam mecrası daha oluşmuştur. Devlet radyolarının da reklam almaya başlaması ile beraber radyo reklamcılığı hızlı bir gelişme göstermiştir. Televizyonun ülkemize gelmesi ve yaygınlaşması ile beraber hem ses hem de görsel olarak tüketiciye ulaşabilecek yeni bir mecra daha reklamcılığa eklenmiştir. Önce siyah beyaz olan televizyon yayınları renkli yayına geçmiş ve arkasından açılan özel televizyon kanalları ile daha renkli ve ilgi çekici bir mecra haline gelmiştir. Reklamcılık da buna paralel olarak gelişme göstermiş ve meslek olarak daha kabul edilmiştir. Her ne kadar matbaa ülkemize geç gelmiş olsa da radyonun ve televizyonun ilkemizde yaygınlaşması neredeyse dünyadaki ile aynı yıllara denk gelmektedir. Sinyaller ile daha hızlı şekilde gerçekleşen bu iletişim sayesinde ülkemiz de reklamcılık açısından diğer ülkeler kadar iyi bir gelişme göstermiştir.
Daha sonraki dönemde internet teknolojilerinin gelime göstermesi ile beraber yeni online bir mecra oluşmuş gerek web sayfaları gerek sosyal medyaya her geçen gün yeni birinin eklenmesi online reklamcılığı geliştirmiştir. Bunun yanında mobilete deki hızlı artış mecraların sürekli tüketicinin yanında olmasına olanak sağlamaktadır denilebilir.
6. Yeni Medya Etkisinde Yeni Nesil Reklamcılık
Dijitalleşmenin etkisi ile reklamcılık geleneksel reklamcılık ve dijital reklamcılık olarak farklı alanlara bölünmüştür. Gelişen marka yönetimi ve iletişim anlayışında geleneksel reklamın yeterli gelmediği daha çok trend işlerin takip edilip yapıldığı dijital reklamcılık günümüzde oldukça yoğun şekilde kullanılmaktadır.
Dijital reklamcılığın temeli geleneksel reklamcılıktan gelmekte ve geleneksel reklamcılıktan beslenmektedir. Dijital reklamcılık iletişim kanallarını arttırarak geleneksel reklamcılığa boyut değişimi yaratmıştır. Burada mecra kağıt değildir. İlanlar kağıtta değil ekrandadır.
Dijital reklamcılık artan iletişim teknolojileri ve internet ile beraber ülkemizde diğer ülkelerde olduğu gibi olduka büyük bir hızla yayılmıştır.
İnternet
İnternet geleneksel reklam araçlarına göre daha interaktif ve geri dönüşü daha hızlı bir mecra olmaktadır. Toplumda internet ortamında geçirilen zaman her gecen gün aha da artmakta ve her türlü iletişim internet ortamında sağlanmayadır. Bununla beraber oluşan bu yeni mecrada firmalar ürünlerini tanıtabilecekleri internet reklamlarına ağırlık vermişleridir. .(Elden ve Yeygel, 2005: 51) gazete ve dergilerin online mecralara tanıtılması, yeni nesil tarafından televizyonun eskiye göre çekici bulunmaması gibi sebeplerden dolayı en yaygın kullanılan reklam mecralarından biri internet olmuştur.
İnternet ortamında oluşturulan hesaplar vb. ile kaydedilen demografik özelliklere göre oluşturulan reklamlar hedef kitleye ulaşma konusunda daha etkili bir yöntem izlenmesine, reklamın ilerleyişinin ve sonuçlarının izlenebilmesine olanak sağlamaktadır. üstelik internet ortamındaki reklamalar geleneksel ortamlara göre daha uygun fiyatlı yapılabilmektedir.
Yeni mecralar olarak internet ortamının içinde gelişen farklı alanlar şu şekilde ifade edilebilir.
- Web sayfası
Web sayfaları bir konu hakkında bilgi edinmek istediğinde tüketicinin en sık başvurduğu kaynaklalar haline gelmiştir. Genellikle kurum ve kuruluşların tüketicisine bilgi vermek maksatlı olarak kullandığı kurumsal web sayfaları olduğu gibi şahıslarında kendilerinin açtıkları web sayfaları bulunmaktadır.
Web sayfaları tüketicilere sesli, görüntülü, yazılı ve görsel tasarımlar ile tasarlanmış mesajı iletirler. (Elden, 2014: s. 258)
- Banner reklamalar
banner reklamlar web sayfasının farklı yerlerinde farklı şekil ve boyutlarda bulunabilir. Yerleştirilen banner reklam sitede bulunan kişinin ilgi seviyesine göre özellikle tüketiciye gösterilmektedir. Arama motorları günümüzde bu konuda oldukça yoğun çalışmalar yapmakta ve bu sayede hedef tüketiciye daha çok dokunmak hedeflenmektedir denilebilir.
Banner reklamamlar üzerine tıklandığında reklam veren frmanın web sayfasına bağlantı kürara oraya geçiş yapma imkanı sağlamaktadır. (Elden vd 2005: s. 442).
- Pop up reklamları
Pop up reklamları banner reklamlarına benzer şekilde kullanılmaktadır. Fakat farklı olarak web sayfası çerisinde ve tüketici istediğinde açılan şekilde değildir. Pop up reklamlar web sayfasına giriş yapan tüketicinin karşısına direk çıkarak web sayfası açılana kadar tüketicinin ,ilgisini çekmeyi hedefler. Fakat günümüzde artan internet hızı ile beraber web sayfaları oldukça hızlı açılmakta ve kendi çıkan bu reklamlar tüketici gözünde hoş karşılanmamaya başlanmaktadır.
- İçerik reklamları
İçerik reklamları son dönemde oldukça gözde olan reklam uygulamalarından biridir.
Tüketici artık giderek artan reklam mesajlarına maruz kalmaktan sıkılmış ve bu yüzden reklam amacı taşıyan çoğu şeye ilgi göstermemektedir.
İçerik reklamları ile beraber tüketicinin ilgisini çekecek ve eğlenmesini sağlayacak sesli, hareketli ve yazılardan oluşan içerikler oluşturularak belli bir süre için belli bir web sayfasında alan kiralanarak bu içerik burada gösterilir. (Mestçi, 2013: s. 79). Satış mesajını doğrudan vermeyen bu yöntem ile tüketici daha samimi olarak içeriği görmekte ve etkilenmektedir. Ayrıca eğlendirici özelliği sayesinde doğal olarak paylaşımı da sağlanabilmektedir denilebilir.
Sosyal medya
Sosyal medya internet ve özellikle mobil cihazların yayınlaşması ile oldukça yoğun bir iletişim ortamı sağlamaktadır. Ülkemizde en çok kullanılan sosyal medya kanalları facebook, twitter ve instagramdır. Diğer sosyal medya kanalları bunlara göre çöke daha az kullanıcı sayısına sahip olduğundan genellikle markalar bu üç alanda iletişim faaliyetlerini sürdürmektelerdir.
Mestçiye göre sosyal medya reklamı bileşenleri şu şekildedir (Mestçi, 2013, s. 117)
- Reklam içeriği; sosyal medyadaki profillerin özelliklerine uygun içerik üretilmesidir. Kullanıcılar arası bağlantılar beğenme vb. gibi oranlar burada kullanılabilir.
- Hedefleme; hangi tüketicinin hangi reklamı göreceğinin hedef kitleye doğru mesajın ulaşması açısından ayarlanması gerekmektedir.
- Fonksiyonellik; bu tür reklamlar paylamış yapma, yorum yapma, filtre yapma gibi birçok imkanı içinde bulundurmaktalardır.
- İçerik bağlantısı; burada iletişimi yapılan bir ürün ya da bir kampanya ile ilgili daha ayrıntılı bilgi vermek maksadı ile ilgili tüketicinin kısa yollar yardımı ile bir web sayfasına yönlendirilmesi gibi imkanlar sunmaktadır.
- Kullanıcı kontrolü; yapılan paylaşımların etkileşim oranları, paylaşım sayıları, iyi ve kötü yorumlar gibi birçok konuyu içermektedir.
Markaların verdiği sosyal medya reklamları haricinde kullanıcıların yaptığı yorumlar ve eleştiriler de bu alanda reklamlar arasında sayılabilir. Günümüzde tüketiciler beğendiği ya da beğenmediği ne varsa hepsini sosyal medyada paylaşma eğilimi içerisindelerdir.
Sosyal medya reklamlarına video reklamları da eklenebilir. Youtube, vimeo gibi video kanallarında izlenecek içeriğin başında ya da ortasında video reklamı gösterilebilmektedir.
Video reklamları internet üzerinden video seyredilmesi sırasında içeriğin öncesine sonrasına ya da süreci içerisine eklenen videolu reklamalardır. (Mestçi, 2013: 156)
E posta
E posta internet teknolojisinin gelişmesi ile yazılan mesajların daha hızlı iletilmesini sağlamaktadır. Eposta reklamları doğrudan postalamanın günümüz teknolojisine uyarlanmış halidir denilebilir. Doğrudan postalamada artan nüfus ve adreslerin yeterince güncel tutulamaması, baskı maliyetlerinin yüksek olması gibi sebeplerden dolayı e postalama daha az maliyet ile daha hızlı geri dönüş alınabilen ve postanın ulaşıp ulaşmadığının daha kolay kontrol edilebildiği bir sistemdir.
Fakat e posta servis sağlayıcıları tüketicilerden gelen dönüşler ile e posta reklamlarına sınırlandırma getirmiştir. Uygulanan filtreler sayesinde epostanın kaynağına bakılarak bu postalar önemsiz olarak işaretlenmekte ve kullanıcının ana ekranına direk olarak düşmemektedir. E posta reklamcılığı açısından ilk olumsuz yön bu olmak ile beraber devletler de izin almadan e postalama yapılmasını taciz olarak görmekte ve buna karşı yasal önlelşer almaktalardır.
Mobil reklamlar
Mobil cihaz kullanımlarının yaygınlaşması ile beraber mobil cihazlar reklam için bir mecra haline gelmiştir. Mobil reklamcılıkla kullanıcı bilgisi kayıtlı kişilere farklı yollarla gösterilen mesajlardır. Mobil cihazlar kişilerin sürekli yanında olan ve sürekli açık olarak iletişime hazır bulunan cihazlar olduğundan dolayı hedef tüketiciye ulaşmak diğer mecralara göre daha kolaydır
Cep telefonlarının yayınlaşması ile öncelikle kısa mesaj servisleri sonra muti medya servisleri ile mobil ağ sağlayıcıları üzerinden mesaj iletimi yapılmaya başlanmıştır. Akıllı telefonların kullanımının yaygınlaşması ile mobil uygulamalar giderek artmış ve bu uygulamalar ile tüketici hem ihtiyacı olan bilgi ya da eğlenceyi karşılarken bir yandan da markalar ile iletişime geçebilmektelerdir.
Son olarak gelişen beacon teknolojisi ile nesnelerin interneti kullanılarak birbirinden haberdar olan cihazların birebirine mesaj ve sinyal göndermesine olanak tanınmıştır. bu uygulama ile bir mağazanın yakınına geldiğinizde bunu algılayan verici size uygun kampanyaları tüketiciye bildirim olarak gösterebilmektedir.
Kategori: Yazılar
Etiketler: mobil reklam, e posta,, sosyal medya,, internet,, radyo,, televizyon,, deneyimsel reklam,, reklamcılık,, reklma,, deneyim,, deneyimsel pazarlama,